Η ΩΦΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΝΗΣΤΕΙΑΣ

Η νηστίσιμη - και πάντα πεντανόστιμη - τράπεζα της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου...!

(Απόσπασμα από το βιβλίο : ΝΗΣΤΕΙΟΔΡΟΜΙΟΝ του π. Βασιλείου Βολουδάκη , εκδόσεις ΥΠΑΚΟΗ)

Η νηστεία είναι για όλους τους ανθρώπους.

Για όλες τις ηλικίες.

Για τα παιδιά, τους νέους, τους άνδρες, τις γυναίκες, τους γέροντες.

Η νηστεία ανακουφίζει τους εργαζόμενους και τους οδοιπόρους

Αυτό σαλπίζει το Άγιο Πνεύμα με το στό­μα του Μ. Βασιλείου:

«Γυναιξί δε ώσπερ ιό άναπνεϊν, ούτω και ιό νηστεύειν οικείον εστί  και κατά φύσιν.

Οι παίδες, ώσπερ ιών φυτών τα ευθαλή τω της νηστείας ύδατι καταρδευέσθωσαν.

Τοις πρεσβύτεροις κούφον ποιεί τον πόνον ή εκ παλαιού προς αυτήν οικείωσηις,  πόνοι γαρ εκ μακράς συνήθειας μελετηθέντες, αλυπότερον προσπίπτουσι τοις γεγυμνασμένοις.

Τοις οδοιπόροις ευσταλής εστί συνέμπορος η νηστεία. Ώσπερ γαρ η τρυφή αχθοφορεϊν αυτούς αναγκάζει, τας απολαύσεις περικομίζοντας, ούιω κούφους ( = άνάλαφρους) και ευζώνους (=ευκίνητους) η νηστεία  παρασκευάζει. (Περί Νηστείας, Λόγος Β.')

Νηστεία και ασθένειες

(σελ.32-40)

Ο  ΞΘ' Κανών των Άγιων Αποστόλων ορίζει ότι πρέπει να νηστεύει οπωσδήποτε κάθε πιστός, κλη­ρικός ή λαϊκός, «εκτός ει μη δι' ασθένειαν σωματικήν εμποδίζοιτο». Αυτή,λοι­πόν,τη διάταξη βρίσκουν πολλοί χριστι­ανοί ως πρόφαση για ν`αποφύγουν τη νηστεία,προβάλλοντες στον Πνευματι­κό τους την α' ή την β ' ασθένεια τους.
Ας ιδούμε, όμως, πώς ακριβώς ερ­μηνεύει η Εκκλησία μας τη φράση (που ή ίδια διετύπωσε) «εκτός ει μη δι' ασθένειαν σωματικών εμποδίζοιτο»,ώστε να κα­θορίσουμε και μεις εν προκειμένω τη γραμμή πλεύσεως μας.

Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης σημειώνει: «Επειδή ίση είναι ή νηστεία της Τεσσαρακοστής με την νηστείαν της Τετάρτης και της Παρασκευής, ίση ακο­λούθως είναι και ηή λύσις των δύο τούτων νηστειών κοντά εις τους ασθενείς. Όθεν καθώς ο Τιμόθεος εις τον η' και ι' αυτού Κανόνα, συγχωρεί την μεν γυναίκα όπου γεννήσει μέσα εις την Τεσσαρακοστήν να πιει οίνον, και να φάγει τροφήν αρκετήν, ό­σον νά  μπορεί  να βαστάσει, τον δε ξηραθέντα από υπερβολικήν ασθένειαν συγχω­ρεί να φάγει λάδι εν τη Τεσσαρακοστή "τό γάρ μεταλαμβάνειν ελαίου τον άπαξ έκτακέντα, φησί, δίκαιον εστί", τοιουτοτρόπως πρέπει νά συγχωρείται να μεταλαμβάνει μόνον έλαιον, και να πίνει οίνον εν τη Τετράδι και τη Παρασκευρή όποιος κατεξηράνει από μεγάλην ασθένειαν . Δι ο, και ο Θείος Ιε­ρώνυμος λέγει, "τη Τετάρτη και Παρασκευή ου χρή λυθήναι νηστείαν χωρίς μεγάλης α­νάγκης". Το αυτό λέγει και ό Ιερός Αυγου­στίνος. Όμως επειδή και οι φιλόσαρκοι θέλοντες νά καταλύωσι την Τεσσαρακοστήν και τάς Τετράδας και Παρασκευάς ή προφασίζονται πώς είναι ασθενείς, χωρίς να είναι, ή και όντες ασθενείς, λέγουσιν, ότι δεν εί­ναι αρκετόν μόνον το έλαιον και ο οίνος να υποστήριξη την αδυναμίαν τους, δια ταύτας τας προφασιολογίας είναι χρεία να ερωτά­ται ιατρός τις έμπειρος, ομού και θεοφοβού­μενος, ποίον φαγητόν είναι αρκετόν εις  υποστηριγμόν της ασθενείας, και ούτω κατά τον διορισμόν του ιατρού, να απολύει ο Αρ­χιερέας ή ο Πνευματικός τον ασθενή εις το να λύει  την νηστεία ν και να μη εμπιστεύηται εις μόνα τα προφασιστικά λόγια των ασθε­νών, και μάλιστα, όταν οι τοιούτοι ασθενείς τύχωσι να είναι εκ τον λεγομένων ευγενών( = άριστοκρατών και ευπόρων)»*.

*(Πηδάλιον, Ερμηνεία ΞΘ΄Κανόνος των Αγίων Αποστόλων)

Και πράγματι! Ιδιαίτερα στις μέ­ρες μας έχουν πληθύνει οί άνθρωποι που ζητούν να απαλλαγούν από τη νηστεία προφασιζόμενοι κάποια ασθένεια. Ενι­σχύονται μάλιστα από μερικούς Πνευ­ματικούς, oι οποίοι, λόγω πνευματικής απειρίας, υποκύπτουν εύκολα στις μωρουδίστικες ενστάσεις των πιστών και για το παραμικρό τους επιτρέπουν να μη νηστεύουν.

Ρεκόρ στην κατηγορία αύτη κατέ­χουν oι γυναίκες, πού πάσχουν από κο­λίτιδα σε ποσοστά επιδημίας, καθ' ότι η πάθηση αυτή είναι σαφώς ψυχολογική και έχει, ως επί τό πλείστον, υστερική αιτιολογία. Oι πάσχουσες «εν ενί στόματι» ζητούν απαλλαγή από τα νηστήσιμα φαγητά, διότι, κατά τα λεγόμενα τους, έ­χουν διαπιστώσει πώς αυτά τα φαγητά τους προκαλούν ερεθισμό τού εντέρου.

Όμως, τα πράγματα δεν είναι έτσι, ούτε το πρόβλημα τους λύνεται με πασχα­λινά φαγητά. Πρωτίστως τους χρειάζε­ται ψυχική ηρεμία και ησυχία. Να αφή­σουν τις ευθύνες για τους συζύγους τους και να μη παριστάνουν τους Άτλαντες. Να μετριάζουν τις πολλές παθολογικές θλίψεις τους με την πίστη των αγίων γυ­ναικών, οι όποιες απέκτησαν ανδρικό φρόνημα. Ως προς τις σωματικές επιπτώ­σεις της κακής ψυχολογικής καταστά­σεως στη χλωρίδα του εντέρου,αυτές αντιμετωπίζονται με την αποφυγή ορισμέ­νων χορταρικών, που προκαλούν ερεθισ­μό, χωρίς να υπάρχει η παραμικρή ανά­γκη καταλύσεως της νηστείας.

Αντίθετα από τη δική μας τακτική, του να εφευρίσκουμε τρόπους αποφυγής της νηστείας, ενεργούν oι άνθρωποι του Θεού. Ο αείμνηστος π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος, μετά από βαρύτατη πάθηση του στομάχου του επείσθη από διαπρε­πείς και ευλαβείς ιατρούς ότι δεν έπρε­πε να νηστεύει πλέον το λάδι. Και τι έ­κανε; Μέσα σε ολόκληρη κατσαρόλα φα­γητού έβαζε μόνο μία κουταλιά της σού­πας λάδι! Όταν, λοιπόν, κάποτε τον επεσκέφθη ό μακαριστός Καθηγούμενος τής Ί. Μ. Λογγοβάρδας Πάρου Αρχιμ. Φιλόθεος Ζερβάκος και είδε τι είδους... κατάλυση (!) ελαίου έκανε ό π. Επιφάνι­ος, του είπε: —«π. Επιφάνιε, μέ τέτοια πο­σότητα ελαίου πού χρησιμοποιείς στο φαγητό σου μπορείς να το κατάλυσης και τη Μ. Παρασκευή».

Αλλά και ο σοφός Γέροντάς μας ο π. Σίμων αντιμετώπιζε με μεγάλη διάκριση τούς ασθενείς και δεν ελάμβανε υπ' όψιν του μόνο την παθολογική τους κατάσταση αλλά με τή Χάρι του Θεού ενετόπιζε και την ψυχική αιτία του σω­ματικού αρρωστήματος, επειδή διέκρινε άμεση σχέση του χαρακτήρος των ανθρώ­πων και των συνθηκών ζωής τους με τις περισσότερες ασθένειες. Έτσι, έδινε ο­δηγίες στους ανθρώπους πρωτίστως για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζουν ψυχο­λογικά τον χαρακτήρα τους και τις πε­ριστάσεις της ζωής και κατόπιν, αναλό­γως της παθήσεως τους, υπεδείκνυε σ' αυτούς και το είδος των φαγητών, που θα τους ωφελούσε άλλα ακόμη και τον τρόπο που θα τα μαγειρέψουν, ώστε νά έχουν αγαθά ψυχοσωματικά αποτελέ­σματα.

Χαρακτηριστικά αναφέρουμε την περίπτωση ενός πνευματικού τέκνου του, νεαρού τότε ιατρού, ο οποίος ζήτη­σε από τον Γέροντα να πίνει γάλα κατά τη διάρκεια τής Μ. Τεσσαρακοστής λόγω του στομάχου του. Ό Γέροντας όμως δεν εκάμφθη, ούτε άπό τήν πάθηση του πνευματικού του τέκνου, ούτε από την ιατρι­κή του ιδιότητα και του απάντησε: —«Και 'γώ τι νομίζεις πώς κάνω επί 40 χρόνια, παιδί μου; Φτιάχνω στομάχια! Όχι δεν χρειάζεται να πιεις γάλα». Ό γιατρός υπήκουσε, τήρησε τη νηστεία και συγχρό­νως έπαυσαν και οι ενοχλήσεις του στο­μάχου του. Σήμερα είναι διαπρεπής Γασ­τρεντερολόγος, καθηγητής στο Πανεπι­στήμιο Κρήτης. Κάποτε ό π. Σίμων είχε συζήτηση για τη νηστεία με ομάδα πιστών. Κατά τη συζήτηση, κάποιος αντέτεινε στον Γέ­ροντα ότι οι σύγχρονες συνθήκες της ζωής δεν επιτρέπουν νηστείες, όπως κα­τά το παρελθόν, που δεν υπήρχε μόλυνση της ατμόσφαιρας και διαρκές άγχος. Τότε ο Γέροντας τον ρώτησε: —«Δε μου λες, αγαπητέ: Γιατί είναι σήμερα γεμάτα τα νοσοκομεία, αφού προσέχετε τόσο πο­λύ τη διατροφή σας; Από νηστευτάς έ­χουν γεμίσει τα νοσοκομεία ή από ανθρώ­πους πού τρώγουν συνεχώς κρέατα και λί­πη; Αν κάνης έρευνα, θα διαπίστωσης ότι έχουν κατακλύσει τα νοσοκομεία, μέ­χρι και τούς διαδρόμους, άνθρωποι πού ουδέποτε ένήστευσαν. Πραγματοποιεί­ται δηλαδή ο αψευδής λόγος του Κυρί­ου: «Εάν θέλητε και εισακούσητέ μου, τα αγαθά της γης φάγεσθε· εάν δε μη θέλητε μηδέ εισακούσητέ μου, μάχαιρα υμάς κατέδεται το γαρ στόμα Κυρίου ελάλησε ταύτα»**». Και συμπλήρωσε ό π. Σίμων: —«Ποιά είναι ή "μάχαιρα"; Τα μα­χαίρια των χειρουργών, τα οποία κατά κανόνα πέφτουν πάνω στα σώματα αυτών που δεν γνώρισαν ποτέ τι θα ειπεί νη­στεία» !

**(Ησ. 1.20)